BAŞKANLIK SİSTEMİ NEDİR?

Başkanlık sistemi, Türk siyasi hayatında zaman zaman gündeme gelmiş, ancak geniş bir çerçevede tartışılmamıştı.

Özellikle de Turgut Özal'ın başbakanlığı sırasında çokça konuşulmuştu.

O dönem yapılan eleştiriler, "Özal'ın tek adam olacağı" üzerine kuruluydu.

Başkanlık sistemi üzerine tartışmalar, Başbakan Recep Tayyip Erdoğan'ın açıklamalarıyla bir süredir yine gündemde.

Başbakan Erdoğan'ın, başkanlık sistemiyle ilgili olarak, "İlla olacak diye bir iddiamız yok, tartışalım. Nihai kararı halk verecek. Olursa olur, olmazsa olmaz. Halkın sistemi iyi anlaması lazım. Parlamenter sistemin yok olacağını söylemek de cahilce ve acemice" sözleri başkanlık sistemine göz kırptı olarak değerlendirildi.

Başkanlık sistemi tartışmalarında tıpkı yıllar önce yapıldığı gibi eleştiriler yine 'tek adamlık meselesi' üzerine.

Gündemimizi uzun bir süredir işgal eden bu başkanlık sistem nedir?

Yararları nedir, zararları nedir?

Ülkemizin siyasi yapısına ne derece uygundur?

CNNTÜRK'te Taha Akyol'un sunduğu Eğrisi Doğrusu programına katılan AK Parti Kütahya Milletvekili İdris Bal, başkanlık sistemi hakkında önemli bilgiler verdi. Bal, Başbakan Erdoğan'a başkanlık sistemi hakkında ayrıntılı bir rapor da vermişti.

İdris Bal, öncelikli olarak yürürlükteki sistemin istikrarsızlık sağlayan yapısını eleştirdi: "89 yıllık cumhuriyet tarihimizde 61. hükümeti kurmuşuz. Bu bile bir şey ifade ediyor. 1,5 yılda bir hükümet kurulması demek bir istikrarsızlık demektir. Özellikle koalisyon bağlamında çok başarısız bir ülkeyiz. Partiler bir araya gelemiyor, gelseler bile çok kısa zamanda ayrılıyorlar, kavga ediyorlar. Ya da koalisyon içindeki bakanlıklar arasında uyum sorunu oluyor. Tabiri caizse 'Koalisyon kurma ve bozma oyunu' oynanmış gibi bir durum ortaya çıkıyor."

"Başkanlık sistemiyle ilgili olarak yazılanlara, çizilenlere, konuşulanlara baktığımız zaman sanki bir padişah gibi başkan gelecek ve her şeye hakim olacak. Ben iddia ediyorum bizim sistemimizde çoğunluğu sağlayan bir başbakan, ABD'deki başkandan çok çok daha hakimdir. Hem yasamaya hakimdir, hem yürütmeye hakimdir. Eğer tek adamdan bahsediliyorsa bu başkanlık sisteminden daha fazla parlamenter sistemde, hem yasamaya hem yürütmeye hakim olan çok oy almış bir parti lideri bağlamında daha doğrudur. Dolayısıyla parlamenter sistemde demokrasinin öngördüğü yasama yürütmeyi dengelesin, yürütme yasamayı dengelesin asla olmaz. Çünkü işin doğasına terstir. Benim partim gelecek meclise, en çok oyu alacak, benim partimden benim liderim başbakan olacak, bazı arkadaşlarım bakan  olacak. Ondan sonra ben onlara karşı verilmiş gensoruyu destekleyeceğim, onları denetleyeceğim. Yok öyle bir şey... Bu işin ruhuna terstir."

"Benim Başkanlık sistemini tartışmamın sebebi şu. Geçmişe baktığımda, objektif bir şekilde, rahatsızlıklarımızın olduğunu görüyorum; koalisyonlar anlamında, cumhurbaşkanı seçimleri anlamında, çift başlılık anlamında... Bu çerçevede bir şeyler yapmak lazım; medyasıyla, üniversitesiyle, siyasetçisiyle."

"Başkanlık sistemi, koalisyonlardan otomatikmen ülkeyi kurtaracak bir modeldir. Koalisyon olma ihtimali teorik olarak yok. Şu andaki parlamenter sistemde seçimler oluyor ve bir parti seçimlerden eğer yeterli oyu alamazsa başka partiyle uzlaşmak, onunla beraber hükümeti kurmak mecburiyetinde. Ama başkanlık sisteminde hükümeti kurmak için başkan ayrı bir seçimle seçiliyor, meclisin üyeleri ayrı bir seçimle seçiliyor. Dolayısıyla başkan meclisin içerisinden çıkmıyor. Dolayısıyla başkanı seçiyorsunuz, başkan tabiri caizse sekreter gibi bakanlarını seçiyor. Meclisin güvenoyu vermesine de gerek yok. Dolayısıyla koalisyon şansı sıfır. "

"Başkanlık sistemindeki yasamanın yürütmeyi, yürütmenin yasamayı denetlemesinin mantığı şu: Birbirine ihtiyacı olması. Mesela yasama müsaade etmezse başkanın bütçesi geçmez. Dolayısıyla burada yasama yürütmeye ihtiyaç duyuyor, yürütme yasamaya ihtiyaç duyuyor. Karşılıklı bu ihtiyaçtan dolayı denetleme ortaya çıkıyor. "

"Başkan kongreye muhtaç, kongre de başkana muhtaç. Dolayısıyla bu muhtaçlıktan dolayı karşılıklı iyi geçinme ve denetleme söz konusu oluyor."